todo Need to split this transliteration into verses and obtain the translations.
ഓ നമഃ ശിവായ നിഖിലതത്ത്വാത്മനേ
അഥ
പരാപ്രാവേശികാ
ശ്രീമന്മഹാമാഹേശ്വരാചാര്യവര്യക്ഷേമരാജവിരചിതാ ।
വിശ്വാത്മികാം തദുത്തിര്ണാം ഹൃദയം പരമേശിതുഃ । പരാദിശക്തിരൂപേണ സ്ഫുരന്തീം സംവിദം നുമഃ ॥
ഇഹ ഖലു പരമേശ്വരഃ പ്രകാശാത്മാ, പ്രകാശശ്ച [നനു പരമേശ്വരഃ പ്രകാശസ്വഭാവത്വേഽപി കിം ശാന്തബ്രഹ്മവാദിനാമിവ കേവലബോധസ്വഭാവഃ സ്യാദിത്യാശങ്ക്യാഹ പ്രകാശശ്ചേതി ।] വിമര്ശസ്വഭാവഃ, വിമര്ശോ [വിമര്ശോ ഹി പരിമിതാപരിമിതത്വാഭ്യാം ദ്വിധാ, തത്ര പരിമിതത്വേ ശൂന്യാദിപ്രമാത്രുചിതേന തേന സംവിത്പ്രകാശസ്യ പരിച്ഛിന്നത്വം മാ ഭൂദിത്യാശയേനാഹ വിമര്ശോ നാമേതി, സ ച വിമര്ശോ വിശ്വാകാരേണ സൃഷ്ടൌ, തത്പ്രകാശേന സ്ഥിതൌ, സ്വാത്മസാത്കാരാത്മനാ സംഹരണേന സംഹാരേ ച പൂര്ണാഹന്താചമത്കാരാത്മക ഇതി യാവത് ।] നാമ വിശ്വാകാരേണ വിശ്വപ്രകാശേന വിശ്വസംഹരണേന ച (പ്. ൨) അകൃത്രിമാഹമ് ഇതി വിസ്ഫുരണമ് । യദി [യദിതി । വിമര്ശവികലഃ സൂര്യാദിപ്രകാശോ യഥാ പരാപേക്ഷത്വാത് ജഡപക്ഷപാതീ അസ്വാതന്ത്ര്യമാശ്രിതവാന് തഥൈവ നിര്വിമര്ശതയാ സംവിത്പ്രകാശേഽപി പ്രസക്തിരാപതേദിതി ഭാവഃ ।] നിര്വിമര്ശഃ സ്യാത് അനീശ്വരോ ജഡശ്ച പ്രസജ്യേത । ഏഷ ഏവ ച വിമര്ശഃ - ചിത്, ചൈതന്യം, സ്വരസോദിതാപരാവാക്, സ്വാതന്ത്ര്യം, പരമാത്മനോ മുഖ്യമൈശ്വര്യം, കര്തൃത്വം, സ്ഫുരത്താ, സാരോ, ഹൃദയം, സ്പന്ദഃ ഇത്യാദിശബ്ദൈരാഗമേഷൂദ്ധോഷ്യതേ [ഇഹ ശൈവശാസനനയേ സംവിത്പ്രകാശസ്യ വിമര്ശപ്രാധാന്യമേവ തത്തദാഗമേഷു സമുദ്ധുഷ്ടം, സ ഏവ ഭിന്നഭിന്നാഭിരാഗമഭാഷാഭിരാമ്നായതേ, യഥാ - ചൈതന്യമിതി വിമര്ശ ഏവ മുഖ്യമാത്മനോ രൂപമിത്യഭിപ്രേത്യ ധര്മവാചിനാ ശബ്ദേന നിര്ദേശഃ കൃതഃ । തഥാ സ്വരസോദിതാപരാവാക് ഇതി - വക്തി വിശ്വമഭിലപതി പ്രത്യവമര്ശേനേതി വാക്, സൈവ പരാമര്ശാന്തരാണാമാധാരഭൂതത്വാത് പൂര്ണത്വാച്ച പരാ, അത ഏവ അനിരുദ്ധപ്രസരത്വാത് അഹമിതി പരിപൂര്ണചിദ്വപുഷാ സദോദിതത്വാത് സ്വരസോദിതേതി । തഥാ സ്വാതന്ത്ര്യമിതി, സ്വാതന്ത്ര്യം ച സംയോജനവിയോജനാദിരൂപം സ്വസ്മാത് ബഹിഷ്കൃതമിദന്താപദം സ്വാത്മനി സംയോജയതി, സംയോജ്യാപി വിയോജയതി, ശൂന്യാദിഭൂമികായാം ച ന്യഗ്ഭാവയതി, - ഇത്യാദിലക്ഷണത്വേന ജഡാദ്വൈലക്ഷണ്യാധായീതി । തഥാ ഐശ്വര്യമിതി വിശ്വസര്ഗാദാവനന്യാപേക്ഷിത്വം ന തു അസ്യ മായാഗര്ഭാധികാരിണോ ബ്രഹ്മാദേരിവ പരേച്ഛാവശവര്തിത്വേന നിയതിനിയന്ത്രണാവത്ത്വമ് ഇതി । തഥാ കര്തൃത്വമിതി, ഏതദേവ കര്തൃത്വം യത് അലൌകികേന കാര്യകാരണഭാവേന സ്വാന്തഃപ്രകാശൈക്യേന സ്ഥിതസ്യ ശിവാദേഃ പൃഥിവ്യന്തസ്യ വിശ്വസ്യ ഇദന്തയാ സമുന്മീലനം യോഗിനിര്മാണവത് ഇതി । തഥാ സ്ഫുരത്തേതി സ്ഫുരണസംബന്ധഃ, തദ്ധടാദേര്നാസ്തി, തഥാത്വേ ഹി സര്വേഷാം സദൈവ ഘടാദികം പ്രസ്ഫുരേത് ന കസ്യചിദ്വേതി സര്വസര്വജ്ഞതാ തദ്വിപര്യയോ വാ പ്രസജ്യേത, അതോ മമ സ്ഫുരതീതി മദീയം സ്ഫുരണമാവിഷ്ട ഇത്യര്ഥഃ । സാരമിതി അതുച്ഛം രൂപം, സാ പരമേശ്വരസ്യ വിമര്ശശക്തിരേവേതി । ഹൃദയമിതി വിശ്വപ്രതിഷ്ഠാസ്ഥാനത്വാത് । സ്പന്ദ ഇതി അചലസ്യ ചിത്പ്രകാശസ്യ ചലത്താഭാസനം, യത് തത്ര അനതിരിക്തത്വേപി അതിരിക്തതയേവ വിശ്വാവഭാസനമിത്യര്ഥഃ ।] (പ്. ൩) അത ഏവ [വിമര്ശശക്തിമാഹാത്മ്യാദേവ പരമേശ്വരോ വിശ്വവൈചിത്ര്യപ്രഥാത്മനാ സ്വാത്മനൈവ സമുല്ലസതീതി പ്രതിപാദയന് വിമര്ശശക്തിലക്ഷണമുപസംഹരതി അത ഏവേതി । മായാപ്രകൃത്യാദേര്ജഗത്സൃഷ്ടൌ കാരണാന്തരസ്യ ഭേദാഭേദവികല്പൈരുപഹതത്വാത് ന തത്കര്തൃത്വമുപപദ്യതേ ഇതി ഭാവഃ ।] അകൃത്രിമാഹമിതി - സതത്ത്വഃ സ്വയംപ്രകാശരൂപഃ പരമേശ്വരഃ പാരമേശ്വര്യാ ശക്ത്യാ ശിവാദി - ധരണ്യന്തജഗദാത്മനാ സ്ഫുരതി പ്രകാശതേ ച । ഏതദേവ [യദ്വിശ്വാത്മനാ പരമേശ്വരസ്യ പ്രസ്ഫുരണമ് ഇദമേവ പാരമാര്ഥികം കര്തൃത്വം, തത്സ്ഫുരണാത്മനൈവ പ്രകാശ്യമാനസ്യ വിശ്വസ്യാജഡഭാവോഽപി സ്യാദിത്യാഹ ഏതദേവേതി ।] അസ്യ ജഗതഃ കര്തൃത്വമജഡത്വം ച, ജഗതഃ [നനു ജഗദ്വിഷയം കീദൃക് കാര്യത്വം ഭേദേനാഭേദേന വാ, ഭിന്നത്വേ തത്കര്തുഃ പരമേശ്വരസ്യ സ്വാതന്ത്ര്യം നാമ വിഘടേത, അഭിന്നത്വേ കഥം തത് ഇത്യാശങ്ക്യാഹ ജഗത ഇതി । അസ്യ ജഗതഃ പരപ്രകാശം വിനാ അചേത്യമാനത്വാത് സ്വാത്മലാഭോ ദുര്ഘടഃ, തദാശ്രയത്വാവലമ്ബനാത് തത് പ്രകാശശരീരതാമേതീത്യേതദേവ കാര്യത്വം, കേവലം മായാസ്വാതന്ത്ര്യേണ ഭേദോദ്ഭാസനാദഭിന്നത്വേഽപി ഭിന്നവ്യവഹാര ഇതി ഭാവഃ ।] കാര്യത്വമപി ഏതദധീനപ്രകാശത്വമേവ, ഏവംഭൂതം ജഗത് (പ്. ൪) പ്രകാശരൂപാത് കര്തുര്മഹേശ്വരാദഭിന്നമേവ, ഭിന്നവേദ്യത്വേഽപ്രകാശമാനത്വേന [അഭേദത്വേ വിശ്വം ഭാതും പ്രഗല്ഭേത, അന്യഥാ സ്വരൂപശൂന്യത്വാത് വിശ്വവ്യവഹാരോ ഹാനാദാനാദിരൂപോ വിനശ്യേദിത്യാശയേനാഹ ഭിന്നവേദ്യത്വേ ഇതി ।] പ്രകാശനായോഗാത് ന കിംചിത്സ്യാത്, അനേന [നനു യദി ജഗത് പരമേശ്വരാദഭിന്നം തത് പ്രകാശൈകരൂപസ്യ ജഗതോ ഭാസമാനത്വാത് പരമേശ്വരേ സാരൂപ്യഭേദോ ദുര്വാരഃ, തേനാപി തസ്യ തിരോധീയമാനത്വം ഭവേദിതി ശങ്കാം നിവാരയന്നാഹ അനേനേതി । പ്രത്യുത സ്വാത്മനി ലബ്ധേഽപി പ്രകാശാവരണാത് സ്വയമേവ നഷ്ടം ഭവേദിത്യര്ഥഃ ।] ച ജഗതാ അസ്യ ഭഗവതഃ പ്രകാശാത്മകം രൂപം ന കദാചിത് തിരോധീയതേ, ഏതത്പ്രകാശനേന പ്രതിഷ്ഠാം ലബ്ധ്വാ പ്രകാശമാനമിദം ജഗത് ആത്മനഃ പ്രാണഭൂതം കഥം നിരോദ്ധും ശക്നുയാത്, കഥം ച തന്നിരുധ്യ സ്വയമവതിഷ്ഠേത, അതശ്ചാസ്യ [ജ്ഞാപകാദികാരകാണി പൂര്വസിദ്ധേ ഈശ്വരേ വ്യാപരീതും ന ശക്നുവന്തീത്യാശയം ഗൃഹീത്വാ തദ്വിധ്യാദികര്തുഃ പ്രമാതുരപി താദ്രൂപ്യേണ സത്ത്വാത് ന തത്സിദ്ധിഃ പ്രമാണാധീനാ, ഇത്യതഃ സ്വപ്രകാശത്വം തസ്യാനുഭവസിദ്ധമിത്യാഹ അതശ്ചാസ്യേതി ।] വസ്തുനഃ സാധകമിദം ബാധകമിദം പ്രമാണമിത്യനുസംധാനാത്മകസാധകബാധകപ്രമാതൃരൂപതയാ ചാസ്യ സദ്ഭാവഃ, തത്സദ്ഭാവേ കിം പ്രമാണമ് ? - ഇതി വസ്തുസദ്ഭാവമനുമന്യതാം, താദൃക്സ്വഭാവേ കിം പ്രമാണമ് ? - ഇതി പ്രഷ്ടൃരൂപതയാ ച പൂര്വസിദ്ധസ്യ (പ്. ൫) മഹേശ്വരസ്യ സ്വയംപ്രകാശത്വം സര്വസ്യ സ്വസംവേദനസിദ്ധമ് । കിം ച [സംവിത്പ്രകാശ ഏവ സര്വജീവിതഭൂതോ മായീയവ്യവഹാരേ പ്രമാണം കല്പയതി ഇത്യതഃ പൂര്വസിദ്ധത്വാത് തത്ര പ്രമാണം കിമപി നോപയുജ്യതേ ഇത്യാഹ കിം ചേതി । പരപ്രകാശാപേക്ഷയാന്യത്സര്വം ജഡതയാ സ്വാത്മാനമപി ഭാസയിതുമശക്തം കഥം പരം വ്യവസ്ഥാപയിതുമുദ്യച്ഛേദിതി യാവത് ।] പ്രമാണമപി യമാശ്രിത്യ പ്രമാണം ഭവതി തസ്യ പ്രമാണസ്യ തദധീനശരീരപ്രാണനീലസുഖാദിവേദ്യം ചാതിശയ്യ സദാ ഭാസമാനസ്യ വേദകൈകരൂപസ്യ സര്വപ്രമിതിഭാജഃ സിദ്ധൌ അഭിനവാര്ഥപ്രകാശസ്യ പ്രമാണവരാകസ്യ കശ്ചോപയോഗഃ [കശ്ച ഉപയോഗ ഇതി, പ്രമാണം നാമ അഭിനവാഭാസരൂപം പ്രമാതരി പ്രമിതിലക്ഷണാം വിശ്രാന്തിം വിദധത് പ്രമാണം ഭവതി, പ്രമാതാ ച നിത്യാവഭാസിതത്വാദവിച്ഛിന്നാഭാസഃ സര്വാഃ പ്രമിതീഃ സ്വാത്മനി അന്തര്മുഖരൂപേ ഭജതേ, തത് തസ്മിന് കഥമഭിനവ ആഭാസ ഉപയുജ്യതാമ് തത്പ്രമിതിശ്ച കുത്രാന്യത്ര വിശ്രാമ്യതു, തസ്മാത് ദേഹപ്രാണനീലസുഖാദിവേദ്യ ഏവ പ്രമാണോപയോഗഃ ന തു പ്രമാണജീവിതഭൂതേ പരമേശ്വരേ । തദുക്തമ്
പ്രമാണാന്യപി വസ്തൂനാം ജീവിതം യാനി തന്വതേ । തേഷാമപി പരോ ജീവഃ സ ഏവ പരമേശ്വരഃ ॥
ഇതി ।] । ഏവം ച ശബ്ദരാശിമയപൂര്ണാഹന്താപരാമര്ശസാരത്വാത് [ശബ്ദരാശിമയേതി, ശബ്ദരാശിഃ - അകാരാദി - ഹകാരാന്തോ വര്ണസമൂഹോ ഗര്ഭീകൃതസമസ്തവിശ്വസ്തന്മയോ യോഽനന്യമുഖപ്രേക്ഷിത്വസ്വാതന്ത്ര്യവിശ്രാന്തിരൂപഃ അഹമേവ പ്രകാശാത്മാ പ്രകാശേ ഇത്യേവം - രൂപഃ പൂര്ണാഹന്താപരാമര്ശഃ സ ഏവ സാരമ് അതുച്ഛം രൂപം യസ്യ തസ്യ ഭാവസ്തസ്മാദ്ധേതോരിത്യര്ഥഃ ।] (പ്. ൬) പരമശിവ ഏവ ഷട്ത്രിംശത്തത്ത്വാത്മകഃ പ്രപഞ്ചഃ । ഷട്ത്രിംശത്തത്ത്വാനി [ഷട്ത്രിംശത്തത്ത്വാനി, തസ്യ ഭാവസ്തത്ത്വമ് ഇതി ഭിന്നാനാം വര്ഗാണാം വര്ഗീകരണനിമിത്തം യദേകമവിഭക്തം ഭാതി തത്തത്ത്വമ്, യഥാ ഗിരിവൃക്ഷപുരപ്രഭൃതീനാം നദീസരഃസാഗരാദീനാം ച പൃഥിവീരൂപത്വമബ്രൂപത്വം ചേതി ।] ച, - ൧ ശിവ ൨ ശക്തി ൩ സദാശിവ ൪ ഈശ്വര ൫ ശുദ്ധവിദ്യാ ൬ മായാ ൭ കലാ ൮ വിദ്യാ ൯ രാഗ ൧൦ കാല ൧൧ നിയതി ൧൨ പുരുഷ ൧൩ പ്രകൃതി ൧൪ ബുദ്ധി ൧൫ അഹംകാര ൧൬ മനഃ ൧൭ ശ്രോത്ര ൧൮ ത്വക് ൧൯ ചക്ഷുഃ ൨൦ ജിഹ്വാ ൨൧ ഘ്രാണ ൨൨ വാക് ൨൩ പാണി ൨൪ പാദ ൨൫ പായു ൨൬ ഉപസ്ഥ ൨൭ ശബ്ദ ൨൮ സ്പര്ശ ൨൯ രൂപ ൩൦ രസ ൩൧ ഗന്ധ ൩൨ ആകാശ ൩൩ വായു ൩൪ വഹ്നി ൩൫ സലില ൩൬ ഭൂമയഃ, ഇത്യേതാനി । അഥൈഷാം ലക്ഷണാനി । തത്ര ശിവതത്ത്വം നാമ ഇച്ഛാ - ജ്ഞാന - ക്രിയാത്മകകേവലപൂര്ണാനന്ദസ്വഭാവരൂപഃ പരമശിവ [സര്വപ്രമാതൃണാമന്തഃ പരിസ്ഫുരത്പൂര്ണാഹന്താചമത്കാരമയം സര്വതത്ത്വോത്തിര്ണം സകലതത്ത്വരാശിഗതസൃഷ്ടിസംഹാരശതസഹസ്രപ്രതിബിമ്ബനസഹിഷ്ണു മഹാപ്രകാശവപുഃ ശിവതത്ത്വമ് ।] ഏവ । അസ്യ ജഗത് സ്രഷ്ടുമിച്ഛാം പരിഗൃഹീതവതഃ പരമേശ്വരസ്യ പ്രഥമസ്പന്ദ ഏവേച്ഛാശക്തിതത്ത്വമ് [തസ്യൈവ സ്വസ്വാതന്ത്ര്യമാഹാത്മ്യാത് ബഹിരുല്ലിലസിഷയാ പരാനന്ദചമത്കാരോദ്രേകാത് അഹമിതി പരാമര്ശഃ ശക്തിതത്ത്വമ് ।] (പ്. ൭) അപ്രതിഹതേച്ഛത്വാത്, സദേവാങ്കുരായമാണമിദം ജഗത് സ്വാത്മനാഹന്തയാച്ഛാദ്യ സ്ഥിതം രൂപം സദാശിവതത്ത്വമ്, [യദാ പരമേശ്വരഃ ശുദ്ധചിന്മാത്രാധികരണ ഏവാഹമിത്യംശേ ഇദമംശമുല്ലാസയതി തദാ തസ്യ പ്രോന്മീലിതമാനചിത്രകല്പഭാവരാശിവിഷയത്വേന അസ്ഫുടത്വാത് ഇച്ഛാപ്രധാനം സദാശിവതത്ത്വമ് ।] അങ്കുരിതം ജഗദഹന്തയാവൃത്യ സ്ഥിതമീശ്വരതത്ത്വമ് [സ്ഫുടീഭൂതേ ച ഇദമംശേ യദാഹമംശം നിഷിഞ്ചതി തദാ ജ്ഞാനശക്തിപ്രധാനമീശ്വരതത്ത്വമ് । അനയോഃ പ്രോക്തയോസ്തത്ത്വയോരഹംവിമര്ശസ്യാവിശേഷേഽപി ഇദമംശസ്യ ധ്യാമലത്വാധ്യാമലത്വാഭ്യാം വിശേഷഃ ।], അഹന്തേദന്തയോരൈക്യപ്രതിപത്തിഃ ശുദ്ധവിദ്യാ [യദാ പുനഃ പ്രരൂഢഭേദഭാവരാശിഗതേദമംശസ്ഫുരണേ ചിന്മാത്രഗതത്വേനാഹമംശഃ സമുല്ലസതി ഭേദാദ്വൈതവാദിനാമിവ ഈശ്വരസ്യ യഃ സമധൃതതുലാപുടന്യായേനാഹമിദമിതി പരാമര്ശഃ തത് ക്രിയാശക്തിപ്രധാനം വിദ്യാതത്ത്വമ് ।], സ്വസ്വരൂപേഷു ഭാവേഷു ഭേദപ്രഥാ മായാ [മായേതി, ദുഷ്കരതമവസ്തുസംപാദനാപ്രതീഘാതരൂപാ അചിദ്രൂപേ ശൂന്യാദൌ ച പ്രമാതൃതാഭിമാനം പ്രരൂഢം കുര്വതീ ചിദേകമയാനപി ഭാവാന് ഭേദേന ആഭാസയന്തീ സ്വരൂപം തിരോദധതീ കലാദിക്ഷിത്യന്താനാം ഭാവാനാമുപാദാനകാരണം ച മായാ ।], യദാ തു പരമേശ്വരഃ പാരമേശ്വര്യാ മായാശക്ത്യാ [മായാശക്ത്യേതി, സ്വാതന്ത്ര്യാപരപര്യായയാ ।] സ്വരൂപം (പ്. ൮) ഗൃഹയിത്വാ സംകുചിതഗ്രാഹകതാമശ്നുതേ തദാ പുരുഷസംജ്ഞഃ, അയമേവ മായാമോഹിതഃ കര്മബന്ധനഃ [കര്മബന്ധന ഇതി, കര്മാണി സ്വാത്മനോ ബന്ധകാനി അഭിമന്യമാനഃ ।] സംസാരീ [സംസാരീതി, സംസരതി ഇത്യതഃ സംസാരീ, ദേഹോഽപി സ്വരൂപസാദൃശ്യം ബാല്യയൌവനാദിഷു അനുവര്തയന് സംസരതീവ, ബുദ്ധ്യാദേസ്തു ജന്മാന്തരേഽപി സംസരണമ് ।], പരമേശ്വരാദഭിന്നോഽപി അസ്യ മോഹഃ പരമേശ്വരസ്യ ന ഭവേത് - ഇന്ദ്രജാലമിവ ഐന്ദ്രജാലികസ്യ സ്വേച്ഛയാ സംപാദിതഭ്രാന്തേഃ, വിദ്യാഭിജ്ഞാപിതൈശ്വര്യസ്തു [വിദ്യാഭിജ്ഞാപിതൈശ്വര്യസ്തു ഇതി, വിദ്യയാ സ്വരൂപപ്രകാശനശക്ത്യാ അഭിജ്ഞാപദം പ്രാപിതമൈശ്വര്യം യസ്യ, അത ഏവ ചിദ്ധനഃ ശരീരാദ്യപി വിശ്വമചിദ്രൂപവ്യാമിശ്രണശൂന്യം സംവേദനമേവ അഭിമന്യമാന ഇത്യര്ഥഃ ।] ചിദ്ധനോ മുക്തഃ [മുക്ത ഇതി, പുനര്ജന്മബന്ധവിരഹാത് ദേഹേ സ്ഥിതേഽപി മുക്ത ഇതി വ്യപദേശയോഗ്യ ഇതി ഭാവഃ । പതിതേ തു പരമശിവസ്വരൂപ ഏവേതി ।] പരമശിവ ഏവ । അസ്യ സര്വകര്തൃത്വം സര്വജ്ഞത്വം പൂര്ണത്വം നിത്യത്വം വ്യാപകത്വം ച, ശക്തയോഽസംകുചിതാ അപി സംകോചഗ്രഹണേന കലാ - വിദ്യാ - രാഗ - കാല
- നിയതിരൂപതയാ [നിയതിരൂപതയാ ഭവന്തീതി, യഥാ രാജ്ഞാപഹൃതസര്വസ്വസ്യ അനുകമ്പയാ ജീവനാര്ഥം കിംചിത് സ്തോകം ധനം ദീയതേ തഥൈവ അണുത്വമാപന്നസ്യ ബോധസ്യ അപഹൃതസര്വജ്ഞത്വാദേസ്തത്സ്ഥാനേ കിംചിത്കര്തൃതാദിപരമാര്ഥം കലാദികം വിതീര്യതേ ഇതി ഭാവഃ ।] ഭവന്തി । അത്ര കലാനാമ [കലേതി, യയാ സര്വം കര്തുംമസമര്ഥഃ കിംചിദേവ ഘടാദികം കരോതീതി ।] (പ്. ൯) അസ്യ പുരുഷസ്യ കിംചിത്കര്തൃതാഹേതുഃ, വിദ്യാ [വിദ്യേതി, യയാ കിംചിദേവ പുരോവര്തി ഘടാദികം ജാനാതി ന പുനര്ദൂരവ്യവഹിതം വസ്തു ഇതി ।] കിംചിജ്ജ്ഞത്വകാരണമ്, രാഗോ [രാഗ ഇതി, അപൂര്ണമന്യതയാ ഇദം മമ ഉപയുജ്യതേ, ഭൂയാസം, മാ കദാചിത് ന ഭൂവമ് ഇത്യേവംരൂപഃ ।] വിഷയേഷ്വഭിഷ്വങ്ഗഃ, കാലോ ഹി ഭാവാനാം ഭാസനാഭാസനാത്മകാനാം ക്രമോഽവച്ഛേദകോ [ക്രമോഽവച്ഛേദക ഇതി, ആജ്ഞാസിഷം ജാനാമി ജ്ഞാസ്യാമി ഇതി, അകാര്ഷം കരോമി കരിഷ്യാമി ഇതി ജ്ഞാനക്രിയാസ്വരൂപേണ ഭാവാനപി തഥാ കലയന് അവച്ഛിനത്തി ഇതി ।] ഭൂതാദിഃ, നിയതിഃ [നിയതിരിതി, മമേദം കര്തവ്യമിതി, ഇദം സ്വര്ഗാദിഫലകമശ്വമേധാദികമേവ മയാ കര്തവ്യം ന നിരയാദിഫലകം ബ്രഹ്മഹനനാദി ഇതി । അഥ ച നിയതാദേവ കാരണാന്നിയതമേവ കാര്യമിത്യാദി ബഹുവിധം നിയതിരൂപമ് ।] മമേദം കര്തവ്യം നേദം കര്തവ്യമ് ഇതി നിയമനഹേതുഃ, ഏതത് പഞ്ചകമ് അസ്യ സ്വരൂപാവരകത്വാത് കഞ്ചുകമിതി [കഞ്ചുകമിതി, സ്വരൂപാദ്വ്യതിരിക്തമപി അവ്യതിരിക്തതയാ പൂര്ണസംവിത്സ്വരൂപമാച്ഛാദ്യ സ്ഥിതമിത്യര്ഥഃ ।] ഉച്യതേ, മഹദാദി
- പൃഥിവ്യന്താനാം തത്ത്വാനാം മൂലകാരണം പ്രകൃതിഃ, ഏഷാ ച സത്ത്വരജസ്തമസാം [സത്ത്വരജസ്തമസാം സുഖദുഃഖമോഹാത്മകാനാം പ്രകാശക്രിയാനിയമനസ്വഭാവാനാം സാമ്യാവസ്ഥാ സാമാന്യം രൂപം, യത്രൈഷാമങ്ഗാങ്ഗിഭാവോ നോപലഭ്യത ഇത്യര്ഥഃ ।] സാമ്യാവസ്ഥാ (പ്. ൧൦) അവിഭക്തരൂപാ, നിശ്ചയകാരിണീ [നിശ്ചയകാരിണീതി, ഇദമേതാദൃക് ഇത്യേവംരൂപോ നിശ്ചയഃ ।] വികല്പപ്രതിബിമ്ബധാരിണീ [സത്ത്വപ്രധാനത്വേന സ്വച്ഛതയാ പ്രതിബിമ്ബഗ്രഹയോഗ്യത്വാത് വികല്പപ്രതിബിമ്ബധാരിണീതി ഭാവഃ ।] ബുദ്ധിഃ, അഹംകാരോ നാമ - മമേദം ന മമേദമിത്യഭിമാനസാധനമ്, മനഃ സംകല്പസാധനമ്, ഏതത്ത്രയമന്തഃകരണമ് [അന്തര്വേദ്യസ്യ സുഖാദേര്ഗ്രഹണസാധനത്വാത് അന്തഃകരണമ് । അങ്ഗാങ്ഗിഭാവേന ഗുണാനാം കാര്യം, വക്ഷ്യമാണസ്യ ഭൂതേന്ദ്രിയാദേഃ കാര്യവര്ഗസ്യ ച കാരണമ് ।] । ശബ്ദസ്പര്ശ - രൂപ - രസ - ഗന്ധാത്മകാനാം വിഷയാണാം ക്രമേണ ഗ്രഹണസാധനാനി ശ്രോത്ര - ത്വക് - ചക്ഷുര്ജിഹ്വാ - ഘ്രാണാനി പഞ്ച ജ്ഞാനേന്ദ്രിയാണി । വചനാദാന - വിഹരണ - വിസര്ഗാനന്ദാത്മക്രിയാസാധനാനി പരിപാഠ്യാ വാക്പാണി - പാദ - പായൂപസ്ഥാനി പഞ്ച കര്മേന്ദ്രിയാണി । ശബ്ദ - സ്പര്ശ - രൂപ രസ - ഗന്ധാഃ സാമാന്യാകാരാഃ പഞ്ച തന്മാത്രാണി [തന്മാത്രാണീതി, തദേവ നാധികം തത്ര അന്യദസ്തീതി തന്മാത്രശബ്ദേനാവാന്തരവിശേഷരഹിതാ ശബ്ദാദ്യാ ഉച്യന്തേ ।] । ആകാശമവകാശപ്രദമ്, വായുഃ സംജീവനമ്, അഗ്നിര്ദാഹകഃ പാചകശ്ച, സലിലമാപ്യായകം ദ്രവരൂപം ച, ഭൂമിര്ധാരികാ, (പ്. ൧൧)
യഥാ [യഥേതി, യഥാ വടബീജേ തത്സമുചിതേനൈവ വപുഷാ അങ്കുരപത്രഫലാനി തിഷ്ഠന്തി ഏവം നാനാവിധതനുകരണാദിവൈചിത്ര്യശാലി വിശ്വമിദം ഹൃദയബീജാന്തഃസ്ഥിതം । മയൂരാണ്ഡരസേ സര്വശിഖ്യവയവാനുപ്രവിഷ്ടവര്ഹോപവര്ഹാദിപൂര്ണരേഖാദിവൈചിത്ര്യ- ശില്പകല്പനാകൌശലവത് അവധാനധനൈഃ സൂക്ഷ്മേക്ഷികയാവധാര്യമ് ।] ന്യഗ്രോധബീജസ്ഥഃ ശക്തിരൂപോ മഹാദ്രുമഃ । തഥാ ഹൃദയബീജസ്ഥം വിശ്വമേതച്ചരാചരമ് ॥
ഇത്യാമ്നായനീത്യാ പരാഭട്ടാരികാരൂപേ
ഹൃദയബീജേഽന്തര്ഭൂതമേതജ്ജഗത് । കഥം ? - യഥാ
ഘടശരാവാദീനാം മൃദ്വികാരാണാം പാരമാര്ഥികം രൂപം
മൃദേവ, യഥാ വാ ജലാദിദ്രവജാതീനാം വിചാര്യമാണം
വ്യവസ്ഥിതം രൂപം ജലാദിസാമാന്യമേവ ഭവതി, തഥാ
പൃഥിവ്യാദിമായാന്താനാം തത്ത്വാനാം സതത്ത്വം മീമാംസ്യമാനം
സദിത്യേവ ഭവേത്, അസ്യാപി പദസ്യ നിരൂപ്യമാണം
ധാത്വര്ഥവ്യഞ്ജകം പ്രത്യയാംശം വിസൃജ്യ പ്രകൃതിമാത്രരൂപഃ
സകാര ഏവാവശിഷ്യതേ, തദന്തര്ഗതമേകത്രിംശത്തത്വമ്, തതഃ പരം
ശുദ്ധവിദ്യേശ്വര - സദാശിവതത്ത്വാനി ജ്ഞാന - ക്രിയാസാരാണി
ശക്തിവിശേഷത്വാത്
ഔകാരേഽഭ്യുപഗമരൂപേഽനുത്തരശക്തിമയേഽന്തര്ഭൂതാനി । അതഃ
പരമൂര്ധ്വാധഃ സൃഷ്ടിരൂപോ വിസര്ജനീയഃ, ഏവം - ഭൂതസ്യ
ഹൃദയബീജസ്യ മഹാമന്ത്രാത്മകോ വിശ്വമയോ [വിശ്വമയോ വിശ്വോത്തീര്ണ
ഇതി, സര്വാകാരത്വം നിരാകാരത്വം ചാത്ര ക്രമേണ ഹേതുഃ ।]
വിശ്വോത്തീര്ണഃ പരമശിവ ഏവോദയവിശ്രാന്തിസ്ഥാനത്വാന്നിജസ്വഭാവഃ
। ഈദൃശം ഹൃദയബീജം തത്ത്വതോ യോ വേദ സമാവിശതി ച സ പരമാര്ഥതോ
ദീക്ഷിതഃ [ദീക്ഷിത ഇതി, തിലാജ്യാഹുതിവര്ജിതമേതത്പരിജ്ഞാനമേവ തത്ത്വതോ
ദീക്ഷാ ഇതി ഭാവഃ ।] പ്രാണാന് ധാരയന് ലൌകികവദ്വര്തമാനോ
ജീവന്മുക്ത ഏവ ഭവതി, ദേഹപാതേ പരമശിവഭട്ടാരക ഏവ ഭവതി ॥
ഇതി ശ്രീമന്മഹാമാഹേശ്വരാചാര്യവര്യക്ഷേമരാജവിരചിതാ പരാപ്രാവേശികാ സമാപ്താ ॥
സദ്വിദ്യാനാം സംശ്രയേ ഗ്രന്ഥവിദ്വദ്- വ്യൂഹേ ഹ്രാസം കാലവൃത്ത്യോപയാതേ । തത്തത്സദ്ധര്മോദ്ദിധീര്ഷൈകതാന- സത്പ്രക്ഷൌജഃശാലിനാ കര്മവൃത്ത്യൈ ॥ ൧ ॥
ശ്രീമത്കശ്മീരാധിരാജേന മുഖ്യൈ- ര്ധര്മോദ്യുക്തൈര്മന്ത്രിഭിഃ സ്വൈര്വിവേച്യ । പ്രത്യഷ്ഠാപി ജ്ഞാനവിജ്ഞാനഗര്ഭ- ഗ്രന്ഥോദ്ധൃത്യൈ മുഖ്യകാര്യാലയോ യഃ ॥ ൨ ॥
തത്രാജീവം നിര്വിശദ്ഭിര്മുകുന്ദ- രാമാധ്യക്ഷത്വാശ്രിതൈഃ സദ്ഭിരേഷഃ । പൂര്ത്യാ ശുദ്ധ്യാ വ്യാഖ്യയാ സംസ്കൃതഃ സ്താത് പൂര്ണോ ഗ്രന്ഥഃ ശ്രേയസേ സജ്ജനാനാമ് ॥ ൩ ॥
(തിലകമ്)
ശ്രീസ്വാത്മശിവാര്പണം ശിവദം ച ബോഭവീതു അധ്യേതൃശ്രോതൃവിമ്രഷ്ടൃണാമ് ॥